1000 jaar Gentsekoop
Zonder Gent geen vinyl?
Polyoxybenzylmethyleenglycolanhydride, het zal u waarschijnlijk niet veel zeggen. Bakeliet misschien wel? Bakelieten schakelaars, telefoons, asbakken, arbiterfluitjes: ze zijn allemaal geld waard in de vintage-winkels. De uitvinder van die vroege kunststof was de Gentenaar Leo Baekeland. Ook voor de muziekindustrie was het donkerbruine goud een gamechanger.
Er zijn van die mensen. Leo Baekeland (1863-1944) was nauwelijks afgestudeerd als chemicus aan de Gentse universiteit, of hij had al een patent op zak voor een nieuw soort fotografische platen. Hij zette zijn onderzoek voort in de Verenigde Staten, en daar ontwikkelde hij Velox-fotopapier. Hij verkocht de rechten aan Eastman-Kodak en zij maakten van dat papier de wereldstandaard. Minpuntje voor Baekeland: hij moest bij de verkoop wel beloven zich uit de foto-industrie terug te trekken.
Hij richtte zijn pijlen dan maar op kunststof. Zijn fenolhars bleek hittebestendig, goedkoop, elektrisch isolerend en makkelijk om vorm te geven. ‘The material of a thousand uses’ stond er op de reclame en dat was niet gelogen. Dankzij bakeliet boomden de luchtvaart, auto-industrie en telefonie extra snel. Time Magazine bekroonde Baekeland tot een van de 20 grootste wetenschappers aller tijden. (Maar in Gent zijn we precies toch een standbeeld vergeten. Eentje in bakeliet anders?)
Plots kwam er opera of jazz uit een draaiende schijf!
In Gent werd bakeliet geproduceerd door Vynckier, in de afdeling Vyncolit aan de Wiedauwkaai. Maar wat minder mensen weten, is dat hier ook een platenfirma profiteerde van de wonderlijke kunststof. Aan de Waalse Krook, waar vandaag de bibliotheek staat, produceerde Compagnie Chantal al vanaf 1919 muziekplaten in bakeliet. Ze deden opnames in de Minard, persten de platen, ontwikkelden de grammofoons en hadden schrijnwerkers in dienst voor de bekisting. Alles dus.
Chantal was in feite de eerste volwaardige Belgische platenfirma. Hun 78-toerenplaten waren een mirakel voor wie ze het eerst hoorde. Plots kwam de stem van een operazanger of het geluid van een jazz-band uit een draaiende schijf! Eén groot nadeel aan de bakelietplaten: hun breekbaarheid. De uitvinding van het meer soepele vinyl in 1948 betekende daarom de doodsteek. Maar de Vinylla en zoveel andere Gentse platenzaken, die hebben we nog altijd.
