1000 jaar Gentsekoop
Smijt maar in de mand
We doen al ons best, maar nog niet genoeg. Wie de goedgevulde pmd-zakken bekijkt langs de Gentse gevels, weet dat we nog altijd massaal aluminium en plastic gebruiken om ons eten te verpakken. Nog niet zo lang geleden ging dat hier helemaal anders. Melk ging in een fles, vis ging in de gazet van gisteren, fruit ging los in de mand.
Wie vroeger zijn commissies deed, kon niet zonder een mand. Dat was 500 jaar geleden zo, en dat was nog zo in de tijd van onze grootouders. Goederen stonden toen bij winkeliers en marktkramers uitgestald in grote geweven manden, sterke linnen of juten zakken of houten kisten. En de huisvrouwen die boodschappen deden, die waren onafscheidelijk van hun eigen rieten mand.
Onze vroege industrie had sterker gerief vandoen: een goed gevlochten mand moest honderden kilo’s kunnen torsen. Zelfs een overledene kon in een goedkope mand worden begraven. Voor de visserij bestonden speciale vismanden of bennen. In de landbouw waren manden nodig om karren vol kleinvee, groenten en fruit te stapelen. En dan hebben we het nog niet gehad over rugkorven, mattenkloppers, rieten zittingen…
Heb je nog een mand van je bomma? Zij had ze misschien ook al van de hare.
Dat moest natuurlijk allemaal gevlochten worden. De mandenmakers waren tot het einde van de 18de eeuw verenigd in één van de Gentse gilden. Zij hadden het plaatselijke monopolie. Een leerling-vlechter — meestal van kindsbeen af aan de slag — deed er twee jaar over om de stiel in de vingers te krijgen. Een vrouwenjob? Nope. Meestal ging het beroep over van vader op zoon. Pas na nog een paar jaren, een zwaar praktijkexamen (en een fikse betaling) mocht je jezelf Meester in de gilde noemen.
In 1772 maakten de Gentse stadsrapporten bijvoorbeeld melding van 22 mandenvlechters, vertegenwoordigd door 14 families. Toen de Franse bezetter aan het einde van de 18de eeuw alle gilden afschafte, veranderde dat niet veel. De mandenmakers bleven even actief. Nogal wiedes, want iedereen had ze nodig. En moeder natuur leverde ieder jaar de nieuwe grondstoffen: wilgentenen of wissen, rotan, stro of riet.
Al die manden gingen een eeuwigheid mee — kijk maar naar de exemplaren in je eigen huis. Daar zit wel ergens een wasmand of houtmand bij die je van je bomma hebt, nee? En zij misschien ook al van die van haar. Nu we allemaal wat over duurzaamheid gaan nadenken, is een mand minder niet per se iets uit het verleden, maar gewoon iets voor de toekomst.
